Cypher, Türkçe okunuşuyla "sayfır", MC'lerin sırayla serbest stil rap yapması olarak tanımlanır. MC'ler, belirlenmiş bir sıraya göre performanslarını sergilerler. Eğer bir düzenleme yoksa, bir MC'nin diğerinin sözünü kesip araya girmesi cypher'ın doğasına aykırıdır. Cypher'lar, freestyle yeteneklerini sergilemek ve birbirlerine meydan okumak için bir platform sağlar.
Cypher, sadece rap olarak değil, hip-hop kültürü içinde değerlendirilen bir konsepttir. Bu sırayla hünerlerini sergileme olayı, sadece MC'lerle sınırlı kalmayıp, beatbox'çılar ve break dansçılar gibi diğer hip-hop unsurlarını da kapsar. Onlar da cypher yaparak yeteneklerini gösterirler. Oxford Sözlüğü'ne göre "cypher" kelimesi "şifre yazmanın gizli bir yolu" anlamına gelse de, aynı zamanda "sıfır" veya "daire" anlamları da taşır. Hip-hop'ın ilk günlerinde, rapçilerin bir daire içine girip sırayla performanslarını sergiledikleri bir uygulama olarak ortaya çıkmıştır. Cypher'lar, yarışmak, pratik yapmak veya sadece eğlenmek için düzenlenebilir. Her ne amaçla yapılırsa yapılsın, cypher'lar hip-hop kültürünün temel taşlarından biri olarak kabul edilir.
"Posse cut" veya "posse track" olarak bilinen bir diğer konsept ise genellikle dört veya daha fazla rapçinin bir araya geldiği şarkılardır. Bu türde, cypher'lardan farklı olarak genellikle bir tema, konu bütünlüğü ve tekrarlanan bir nakarat bulunur, bu da şarkıyı daha çok standart bir şarkı formuna yaklaştırır. Cypher'lar ise daha özgürdür; her rapçi kendi bölümünde bağımsız bir konuyu ele alabilir. Posse cut'larda müzik videolarında genellikle tüm MC'ler bir araya gelmez; her biri kendi videosunu çekip gönderir ve bu videolar birleştirilerek klip oluşturulur. Yurt dışından Drake, Kanye West, Lil Wayne ve Eminem'in bir araya geldiği "Forever" şarkısı ile Türkiye'den Katliam serisi, posse cut örneklerindendir.
Cypher'lar, son yıllarda gelecek vadeden rapçilerin tanınırlığını artırmak için bir platform haline geldi. XXL, her yıl düzenlediği XXL Freshman Cypher etkinliği ile bu formata katkı sağlıyor. Bu yıl Türkiye'de ilk kez Epidemik Yapım, Freshman Cypher formatını tanıtarak aynı geleneği başlattı. Freshman Cypher'larda umut vadeden MC'ler, sırasıyla serbest stil verse'lerini seslendiriyor. Bu performanslarda rapçilerin birbiriyle bağlantılı olmaması veya belirli bir temayı takip etmeleri gerekmiyor; her sanatçı kendi tarzında ve konularında özgürce rap yapabiliyor. Bu etkinlikler, rapçilerin özgünlüklerini sergilemeleri için önemli bir fırsat sunuyor.
Cypher kavramı ilk kez 1960'ların sonlarında Harlem'de kurulan İslami bir organizasyon olan Yüzde Beşçiler tarafından tanıtıldı. Yüzde Beş Ulusu, Doğu Yakası'nda hip-hop'ın temellerini atan ve Afro-Amerikan kültürü üzerinde büyük etkisi olan bir hareket olarak bilinir. Cypher kelimesinin kökenine bakacak olursak, cipher kelimesinden türemiştir. Cipher, "şifre" veya "kod" anlamına gelir. Bu terim, ezoterik bir anlamda kullanılır ve belirli bilgilerin yalnızca ehil olanlara aktarılmasını ifade eder. Ezoterizm, derin bilgilerin ve sırların, konu hakkında bilgisi olmayan kişilerden gizlenerek, sadece bu bilgilere layık görülen kişilere aktarılması anlamına gelir.
Evet, konuyu biraz derinlemesine ele aldık ve belki de kafalar biraz karışmış olabilir. Şimdi bu bilgileri asıl konumuza bağlayalım. MC'lerin bir çemberin içinde rap yaparken, "cipher" terimi başlangıçta yalnızca hip-hop kültürüne aşina olanların anlayabileceği bir iletişim şekli olarak kullanılıyordu. Bu rap performansları, hip-hop geleneğine mensup olanlar tarafından anlaşılan şifreli mesajlar içeriyordu. Ancak zamanla bu anlam kayboldu ve cypher'lar tamamen serbest stil rap yapmaya dönüşerek, MC'lerin sırayla yeteneklerini sergilediği bir platform haline geldi. Başlangıçta şifreli bir mesajlaşma yöntemi olan cypher'lar, artık sadece freestyle performansları ifade ediyor.
Cypher'lar genellikle birkaç MC'nin sırayla verse okuduğu performanslardan oluşsa da, tek bir kişinin yer aldığı cypher'lar da görülebiliyor. Bu tür solo cypher'larda, MC'ler genellikle tam bir şarkı formatında olmayan, özenli prodüksiyondan yoksun parçalar sunabiliyor. "Acapella'dan ne farkı var?" diye soracak olursanız, bu performanslarda genellikle bir beat bulunur, bu da onları acapella performanslarından ayırır. Ancak, belirtmek gerekir ki cypher'ların büyük çoğunluğu, birkaç kişinin sırayla verse okuması şeklinde gerçekleştirilir.
Epidemik Freshman Cypher 2020
XXL Freshman Cypher 2016
Anıl Piyancı & Şehinşah & Araf & 3K Hood – Cypher
Epidem1k Cypher
